علت فراموشی اطلاعات از حافظه درازمدت

روانشناسان عموما بر این عقیده اند که اطلاعات وارد شده به حافظه درازمدت،به عکس حافظه های حسی و کوتاه مدت،هرگز از بین نمی روند،و با بودن شرایط مناسب همیشه قابل بازیابی(یادآوری) هستند.با وجود این،صاحب نظران چندین علت برای به یاد نیامدن اطلاعات از حافظه درازمدت ذکر کرده اند که در زیر آنها را توضیح می دهیم.

واپس زدن

دسته ای از روانشناسان که پیرو نظریه روان پویایی فروید هستند معتقدند که ما بعضی وقتها،به طور عمد،بعضی اطلاعات یا خاطراتی را که نمی خواهیم به یاد آوریم واپس می زنیم،و به همین دلیل آنها را فراموش میکنیم.بنابراین،یکی از نظریه های مربوط به فراموشی اطلاعات از حافظه درازمدت نظریه واپس زدن یا سرکوب نام دارد.

مفهوم واپس زدن یا سرکوب خاطرات که در نظریه روان پویایی فروید شهرت یافته است به ناتوانی انسان در یادآوری رویدادهای ناخوشایند یا امور وابسته به آنها اشاره دارد.به این نوع فراموشی اغلب فراموشی هیجانی می گویند.واپس زدن اطلاعات را می توان مشکل باریابی به حساب آورد.طبق این نظر،به دلایلی نشانه های لازم برای بازیابی خاطرات واپس زده در دسترس قرار ندارند.هرچیزی که امکان دسترسی به نشانه های بازیابی را برای شخص امکان پذیر سازد راه یادآوری را می گشاید و موانع یادآوری خاطرات را کنار می زند. روانکاوان یا تحلیل گران روانی، تداعی آزاد (یعنی گفتن آنچه به ذهن می رسد)را به همین منظور بکار می برند.شخص ممکن است در ضمن تداعی آزاد نشانه های بازیابی لازم را که به خاطرات فراموش شده می انجامد پیدا کند.

تداخل

روانشناسان نظریه دیگری را برای توجیه علت به یاد نیامدن اطلاعات از حافظه درازمدت ذکر کرده اند که نظریه تداخل نام دارد.طبق این نظریه،اطلاعات یاد گرفته شده باهم تداخل می کنند و در هم مخلوط می شوند و همین امر سبب به یاد نیامدن آنها می شود.بعضی وقتها اطلاعات تازه یاد گرفته شده با اطلاعات قبلا آموخته شده تداخل می کنند و مانع یادآوری اطلاعات قبلی می شوند.به این نوع تداخل، بازداری پس گستر می گویند.گاه اطلاعات قبلا آموخته شده سبب می شوند که ما نتوانیم اطلاعات تازه یادگرفته شده را به یاد آوریم.به این نوع تداخل، بازداری پیش گستر می گویند.

مشکلات بازیابی

سومین و مهمترین عاملی که روانشناسان برای به یاد نیامدن اطلاعات از حافظه درازمدت ذکر کرده اند مشکلات بازیابی است.طبق این نظریه،آنچه به حافظه درازمدت سپرده می شود هرگز از بین نمی رود، و علت اینکه ما پاره ای از مطالب قبلا آموخته شده را نمی توانیم به یاد بیاوریم این است که در بازیابی(یادآوری)آنها ناتوانیم، وگرنه مطالب در حافظه ما موجود هستند.اگر نشانه ها یا سرنخ های بازیابی لازم را پیدا کنیم می توانیم اطلاعات فراموش شده را به یاد آوریم.این حالت درست مثل پرونده ای است که در بایگانی ذهن موجود است اما شماره پرونده آن را در دست نداریم.اگر شماره پرونده را در اختیار داشته باشیم به راحتی می توانیم آن را در بایگانی پیدا کنیم.

شواهد دیگر حاکی از این مطلب که اطلاعات موجود در حافظه درازمدت هرگز فراموش نمی شوند از تجارب مربوط به خواب تلقینی(هیپنوتیزم) و رواندرمانی به دست امده است.بعضی افراد در خواب تلقینی و در جلسات رواندرمانی توانسته اند خاطرات فراموش شده دوران کودکی خود را به یاد آورند.پس،اگر بپذیریم که اطلاعات موجود در حافظه درازمدت هرگز محو نمی شوند،باید نتیجه بگیریم که فراموشی به این علت دست می دهد که ما در لحظه ای که می خواهیم مطلبی را به یاد آوریم نشانه ها یا سرنخهای بازیابی لازم را در اختیار نداریم.

منبع:روانشناسی پرورشی:تالیف دکتر علی اکبر سیف

بی اشتهایی و پرخوری عصبی

بیشتر کسانی که دچار مشکلات خوردن هستند،تمایل زیادی به خوراکی دارند.با این همه شماری از افراد نیز،بویژه خانم های جوان بسیار کم خوراکند تا حدی که همیشه گرسنه می مانند.این اختلال بی اشتهایی عصبی نام دارد.علیرغم عنوان این اختلال،افراد مبتلا به آن معمولا علاقمند به غذا بوده یا حتی مشغله ذهنی نسبت به غذا دارند.آنها از آماده کردن غذا برای دیگران،جمع آوری دستورالعمل پخت و پز و حتی اندوختن مواد غذایی که آنها را نمی خورند،لذت می برند.افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی با دیدن غذا سطح انسولین خونشان حتی بیش از افراد عادی بالا می رود و این نشان میدهد که افرادبی اشتها نسبت به غذا بی تفاوت نیستند ولی همواره اظهار سیری میکنند.

کسانی که دچار بی اشتهایی عصبی هستند اظهار می دارند که از چاق شدن وحشت دارند و این در حالی است که گاهی اوقات به طرز وحشتناکی لاغرند.آنها مدام ورزش می کنند،می دوند،راه می روند و دوچرخه سواری می کنند.گاهی اوقات کنترل خود را از دست می دهند و تا خرخره غذا می خورند، به این حالت پرخوری(اشتهای گاوی) گفته می شود.این افراد پس از پرخوری معمولا از داروهای ملین استفاده می کنند و همراه با احساسی از افسردگی و احساس گناه ،خود را وادار به استفراغ می کنند.گاهی اوقات پرخوری به تنهایی بروز می کند و در این صورت به آن پرخوری عصبی گویند.

این واقعیت که بی اشتهایی عصبی در درجه اول در خانم های جوان دیده می شود،نظر محققان را هم به عوامل زیستی و هم به عوامل اجتماعی جلب کرده است.اکثر روانشناسان از عوامل اجتماعی جانبداری می کنند و می گویند این وضعیت به دلیل تاکیدی است که جامعه بر اندام لاغر دارد.با این همه درمانهای روان شناختی توفیقی در درمان این اختلال به دست نیاورده اند.از هر سه نفر در حدود یک نفر از این بیماری جان می سپارند.از بین رفتن قاعدگی ماهانه،شکستگی استخوان ها و بزرگ شدن بطن های مغزی که خود حکایت از تخریب بافت مغزی دارد،از جمله عوارض این اختلال به شمار می روند.

بسیاری از پژوهشگران عنوان داشته اند که بی اشتهایی و پرخوری عصبی ممکن است ناشی از ناهنجاری های زیستی یا ساختی در مکانیسم های مغزی کنترل کننده سوخت وساز بدنی باشند. این پژوهشگران گزارش می کنند که داروهایی همچون فن فلورامین غالبا در درمان پرخوری عصبی موفق بوده اند،اما تاکنون هیچ درمان مطمئنی برای بی اشتهایی عصبی یافت نشده است(بدون تجویز پزشک از داروی نامبرده شده استفاده نکنید).

منبع:مبانی روانشناسی فیزیولوژیک/ترجمه و نگارش:دکتر مهرداد پژهان

آیا تنبیه موثر واقع می شود؟

استفاده از تنبیه کننده ها فراگیر است.برای کنترل کردن رفتار افراد، معمولا به تنبیه کننده ها متوسل می شویم. برای اینکه دیگران را وادار کنیم دست از رفتارهای ناخوشایند بردارند،انتقاد می کنیم،نگاه سرد به آنها می اندازیم،شکایت می کنیم،امتیازاتی را می گیریم،کتک می زنیم و از دهها رویداد بیرونی دیگر استفاده می کنیم.اما پژوهش ها نشان می دهند که تنبیه،راهبرد انگیزشی بی تاثیری است. بنابراین،با اینکه تنبیه متداول است،اصولا تاثیری ندارد. اما چرا از تنبیه به این گستردگی استفاده می شود؟ چهار دلیل برای آن وجود دارد:

۱. برای جلوگیری از رفتارهای نامطلوب در آینده.

۲. برای کسب اطاعت فوری جهت متوقف کردن رفتار نامطلوب.

۳. برای نشان دادن هیجان منفی (مانند ناکامی،خشم).

۴. برای انجام دادن کاری درباره رفتار نامطلوب (زمانی که نمی توانیم از راهبرد بهتری استفاده کنیم).

این دلایل نشان می دهند که چرا افراد دیگران را تنبیه می کنند. اما هنوز این سوال باقی مانده است که آیا تنبیه کننده ها موثر واقع می شوند یا نه. یعنی،آیا به کار بردن تنبیه کننده ها بعد از رفتار نامطلوب دیگران،احتمال اینکه آنها در آینده این رفتار را انجام دهند کاهش خواهد داد؟به طور کلی،تنبیه موثر واقع نمی شود.از آن بدتر،عوارض جانبی نگران کننده و ناخواسته ای به بار می آورد که تهییج پذیری منفی (گریه کردن،جیغ کشیدن،احساس ترس)،اختلال در رابطه تنبیه کننده با تنبیه شونده، و سرمسق گیری منفی از نحوه مقابله با رفتار نامطلوب دیگران، از ان جمله هستند.

یکی از بحث برانگیزترین مصارف تنبیه، تنبیه بدنی است. والدین(و دیگران) فرزندانشان را به یکی از دلایل فوق کتک می زنند،ولی اغلب به منظور واداشتن کودک به اطاعت کردن فوری و متوقف کردن رفتار نامطلوب،او را کتک می زنند.معمولا هدف از کتک زدن همین است.کتک زدن از نشان دادن پرخاشگری کودک،رفتار ضداجتماعی،سلامت روانی نامناسب،درونی کردن اصول اخلاقی نامناسب، و اختلال در رابطه والد ـ فرزند خبر می دهد.کتک زدن همچنین خبر از آن می دهد که وقتی کودک به بزرگسالی می رسد،پرخاشگری،سلامت روانی نامناسب، و سوء استفاده نشان خواهد داد. 

بانگاهی به پیامدهای تنبیه بدنی،متوجه می شویم که تنبیه کردن کودک به عنوان یک راهبرد انگیزشی، امتیازی ندارد،بلکه ضرر آن بیشتر از منفعت آن است.کتک زدن نه تنها پیامد مورد نظر آن را به بار نمی آورد،بلکه پیامدهای ناخواسته زیادی را به بار می آورد.اگر کتک زدن موثر واقع نمی شود، پس چه کاری موثر است؟ آنچه در رابطه با رفتار نامطلوب دیگران در سطح انگیزشی، موثر واقع می شود،روشی است که رابطه مثبت با والد را پرورش دهد، سلامت روانی کودک را بیشتر کند، و میل به درونی کردن ارزشها، توصیه ها، و ممنوعیتهای والدین را افزایش دهد.                        

                                                   منبع: انگیزش و هیجان ترجمه: یحیی سید محمدی

مشکلات خواب

برای همه داشتن یک خواب  عمیق خوب در شب مهم می باشد. خواب نقش عاملی نیروبخش را برای بدن ایفا می کند. فرایندی های بدنی را کند ساخته و استراحت مورد لزوم برای رفع فشار روانی روزانه را فراهم می کند. الگو و ماهیت خواب در یک فرد تا فرد دیگر بسیار متفاوت است. بعضی از افراد می توانند با سه تا چهار ساعت خواب رفع نیاز کنند در حالی که به نظر می رسد افراد دیگر به مقدار بیشتری نیاز داشته باشند. این خیلی مهم است که بدانید بدن خودش را بر حسب نیازش به خواب تنظیم می کند.اگر چه وقتی بی خواب می شویم یا زود از خواب بیدار می شویم احساس ناراحتی می کنیم لیکن باید به خاطر داشته باشیم که مشکلات خواب هیچ آسیب جسمانی به همراه ندارند.اگرچه ممکن ایت بخاطر مشکلات خواب تحریک پذیرتر شویم و احساس کنیم که محیط فشارزاتر شده است ولی فقدان خواب هیچ آسیب فیزیکی به همراه نخواهد داشت.

برای خواب اساسا پنج مرحله وجود دارد. مراحل 1 و 2 مراحل خواب سبک هستند در این مراحل شخص صرفا سنگین شده و به خواب می رود/ لیکن به سادگی بیدار می شود. مراحل 3 و 4 مراحل عمیق خواب هستند. اینها مراحلی هستند که خواب ((کیفی)) واقعی را ایجاد می کنند. هر چه خواب کوتاهتر شود بدنمان بیشتر خودش را سازگار می کند طوری که بیشتر همین مدت کوتاه را خواب عمیق تشکیل می دهد. در واقع به همین علت است که خواب کمتر می تواند به همان اندازه خواب طولانی/ در تجدید قوای جسمانی ما موثر باشد.

مرحله پنجم خواب بعنوان خواب رم REM (حرکات سریع چشم) شناخته شده است. در جریان این مرحله است که ما رویا می بینیم. در این مورد نیز تفاوتهای مشخصی از یک فرد به فرد دیگر و از هفته ای به هفته دیگر دیده می شود. نظریه پردازان مختلف توضیحات مختلفی برای رویاها ارائه می دهند لیکن صرفنظر از این توضیحات باید دانست که رویا شاخصی از کیفیت خوب یک خواب نیست. همچنین رویاهای مکرر برای همه ممکن است روی دهد وضرورتا شاخصی برای مشکلات روانی محسوب نمی شود.

 ده توصیه برای بهبود خواب  

1. اولین اقدام مناسب برای بهتر خوابیدن غالبا خرید یک بالش نو خواهد بود.بعلاوه مهم است که شخص در رختخوابش راحت باشد. رختخوابی گرم با یک پارچه یا اگر نیاز است پتویی با ملافه های اضافی در خواب بهتر موثر است.سعی کنید موقع خواب سروصدای بیرونی راقطع کنید.

2. در طی روز از چرت زدن اجتناب کنید.هر خوابی که در طی روز داشته باشید از خواب شبانه  و از قدرت رختخواب بعنوان یگانه محرک برای خواب می کاهد.

3.به طور منظم ورزش کنید و هوای تازه استنشاق نمایید.لیکن اینها را به آخر شب موکول نکنید.

4. حداقل دو ساعت قبل از به رختخواب رفتن از مصرف هرگونه مواد محرک چون قهوه/چای/ نوشابه های مختلف و کافئین بپرهیزید. میتوانید قبل از خواب از نوشیدنیی چون شیر کاکائو استفاده کنید. همچنین قبل از به رختخواب رفتن از کشیدن سیگار اجتناب کنید.از قرصهای آرامبخش استفاده نکنید.همچنین از الکل بعنوان وسیله ای برای به خواب رفتن استفاده نکنید این عمل به سادگی منجر به اعتیاد به الکل خواهد شد و شواهدی وجود دارد مبتنی بر اینکه الکل دارای تاثیر زیان آور بر روی کیفیت خواب شماست.

5. سعی کنید منظم بوده و در ساعت مشخصی در هر روز از خواب بیدار شوید هر چند که ممکن است احساس خستگی کنید/لیکن اگر شب خوب خوابیده اید وسوسه نشوید که در رختخواب چرت بزنید.از رختخواب بلند شوید و مطمئن باشید که شب بعد خواب بهتری خواهید داشت.سعی کنید فقط هنگامی که کاملا خسته هستید به رختخواب بروید/ مطمئن باشید که ساعتی بعد شما به طور طبیعی به خواب خواهید رفت.

۶. سعی کنید هیچ فعالیت غیر ضروری را در رختخواب انجام ندهید. برای مثال:در رختخواب غذا نخورید/ تلویزیون نگاه نکنید ومطالعه نکنید. این فعالیتها باعث می شوند که رختخواب قدرتش را بعنوان محرکی برای خواب از دست بدهد.

7. حداقل دو ساعت قبل از به رختخواب رفتن هیچ چیزی نخورید.هنگامی که به خواب می روید فرایندهای هاضمه بدن کارایی کمتری پیدا کرده و ممکن است منجر به سوء هاضمه شود.

8. سعی کنید قبل از زمان خواب رفتارهایتان تا حد ممکن آرامبخش باشد.یک دوش گرم/ تمرینهای آرمیدگی/ یا یک مطالعه سبک همگی می تواند کمک کننده باشد.سعی کنید بلافاصله بعد از یک دوره تمرکز شدید برای مثال(اضافه کاری/ سرگرمی های فکری/ یا بررسی یک مساله پیچیده و مشکل) به رختخواب نروید چرا که ممکن است ذهن هنوز فعال و هشیار باشد.

9. برای مدت طولانی در رختخواب و متعجب از اینکه چرا خوابتان نمی برد دراز نکشید. بهتر است که از رختخواب برخاسته و بعد از یک دوره کوتاه که احساس خستگی بیشتری کردید دوباره به رختخواب برگردید. این عمل دور باطل نگرانی/ برانگیختکی فیزیولوژیکی/نگرانی بیشتر و....را می شکند.

10. شاید بهتر باشد که سعی کنید خودتان علت به خواب نرفتن تان را بیابید.گاهی اوقات ممکن است فشار روانی یا مشکل ویژه ای را که علت بی خوابی مان است بیابیم.سعی کنید اقدامی جهت حذف یا کاهش این فشار روانی انجام دهید.بدنتان به زودی به شما خواهد گفت که فرضیه تان درست بوده است یا راحلتان موثر واقع شده است یا نه.

                                      منبع:استرس شغلی تالیف:دکتر مهدی خدادادی                                                                                                               رضا دولتیار باستانی 
 

سطوح آگاهی از دیدگاه فروید

فروید معتقد بود که شخصیت آدمی در سه سطح از آگاهی عمل می کند:هشیار/نیمه هشیار/ناهشیار.

سطح هشیار(خودآگاه) شامل آن چیزهایی است که هم اینک در حوزه آگاهی کامل شما قرار دارد.فروید معتقد بود که فقط جزء بسیار کمی از افکار،تصورات و خاطرات ما در این سطح قرار دارد.سطح نیمه هشیار(نیمه خودآگاه) حاوی آن دسته از موادی است که اگر بخواهید می توانید نسبت به آنها آگاه شوید:سر و صدای خیابانها/چیزی که امروز صبح خورده اید/برنامه های امشب شما.سطح ناهشیار(ناخودآگاه) مشتمل بر افکار/خاطرات و تکانه هایی است که نه تنها از آنها ناآگاهید بلکه نمی توانید از آنها مطلع شوید/مگر از طریق فنون ویژه ای چون هیپنوتیزم یا روانکاوی.برای مثال:شاید شما خاطره آموزش آداب توالت رفتن خود را به یاد نداشته باشید.اما فروید اظهار می دارد که این خاطرات و تکانه های ناهشیار بر رفتار شما تاثیر می گذارند.مثلا:ممکن است فراموش کنید در روز تولد مادرتان به او زنگ بزنید/زیرا به طور ناهشیار از برخی عادتهای بد او ناراحت و دلخور هستید.در حقیقت فروید می گفت بسیاری از رفتارها به دست عواملی تعیین می شوند که از آنها آ گاهی نداریم/زیرا قسمت عمده ای از شخصیت ما در سطح ناهشیار عمل می کند.این سطح(ناخودآگاه) از تمایلات و حالاتی بوجود آمده است که در کنترل اراده نیست و به قوانین منطقی، زمان و مکان محدود نیست.

                               منبع :بهداشت روانی/ترجمه:حمیدرضا حسین شاهی برواتی

اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی

در بعضی افراد،دوره های افسردگی به تناوب جای خود را به دوره های خوشحالی مفرط و کژکاری رفتاری موسوم به مانی می دهند. این گونه افراد نوعی بیماری افسردگی به نام اختلال دوقطبی یا افسردگی شیداییدارند.این بیماری می تواند به بیش فعالی،تحریک پذیری و خوداعتمادی افراطی در بیمار منجرشود.بعلاوه،این بیماری می تواند نیروی قضاوت عادی را از بین ببرد و باعث بروز رفتار جسورانه و بی پروا بشود.برای نمونه،احساس شکست ناپذیر بودن و ولخرجی مفرط همگی نشانه های مانی یا شیدایی هستند.

نشانه های مانی

در نگاه اول ممکن است مانی به حالت مثبت ذهن مشابه باشد.نشانه های آن عبارتند از خلق فوق العاده شاد،حس داشتن ذهنی پر از اندیشه و اینکه شخص احساس کند از نظر استعداد و جذابیت بی همتاست.اما در مانی،این احساسات مثبت به رفتاری نامناسب یا زیانبار منجر می شوند.در مانی بسیار شدید،ممکن است بیمار بر این باور باشد که قوانین فیزیکی همگانی شامل حال او نمی شود.اگر لازم باشد با عجله به جایی برود،می تواند در جهت خلاف ترافیک رانندگی کند بدون آنکه آسیبی به او برسد.

افسردگی چیست؟

افسردگی نوعی اختلال روانی است که در آن خلق شخص آشفته می شود. خلق انسان به رنگین کمان شباهت دارد.هر خلق متمایز از خلقهای دیگر است، ولی هریک با دیگری ترکیب می شود.سایه های این رنگین کمان از افسردگی خفیف تا افسردگی شدید گسترده است.

همه ما از سایه های مختلف این رنگین کمان گذر می کنیم،احساسهای غم و ناراحتی،در مقابل از دست دادن شغل یا عزیزان،یک پاسخ عادی است،با این حال،وقتی این احساسهای نامناسب،افراطی و مخل کارایی می شوند،از آنها بعنوان اختلال خلقی یاد می شود.

چون افسردگی،اغلب مورد درمان قرار نمی گیرد،پزشکان از تعداد واقعی افراد مبتلا به افسردگی اطلاع ندارند.با این حال،آنها می دانند که تعداد افراد افسرده کم نیست.درواقع افسردگی به قدری متداول است که گاهی از آن بعنوان (سرماخوردگی روانی) یادمی شود.

اصطلاح افسردگی اغلب برای بیان اندوه عمیق به کار می رود. تقریبا همه افراد زمانی دچار غم و غصه شده اند.اماکسانی که بیماری افسردگی دارند (که گاهی آن را افسردگی عمده یا فسردگی بالینی می نامند تا از غم عادی تمیز داده شود)،دلسردی و نومیدی شدیدی تجربه می کنند که مدت زیادی طول می شد و معمولا با زندگی خانوادگی،شغلی یا موقعیتهای اجتماعی آنها تداخل می کند.اگر افسردگی عمده درمان نشود می تواند خطرناک باشد،افکار خودکشی جزء جدایی ناپذیر این بیماری است.هرچند که افراد مبتلا به افسردگی عمیق به ندرت نیروی کافی برای خودکشی دارند،با کم شدن افسردگی،احتمال بیشتری وجود دارد که اقدام به خودکشی کنند.

           منبع : راهنمای عملی درمان افسردگی/ ترجمه : مهدی گنجی